OT2KT

“Osmanlı-Türk Modernitesini Kavram, Kelime
ve Terimler Üzerinden Okumak (OT2KT)”
Projesi Hakkında

Osmanlı Devleti’nin batı dünyasıyla ve modernizmle değişik bir boyutta tanıştığı onsekizinci yüzyıl ile başlayan süreç, ondokuzuncu yüzyılda en devingen dönemine erişmiştir. 1940’larda Türkiye Cumhuriyeti’nin iç dinamikleri ile farklı bir forma evrilmesine kadar modernizm, hedeflenen ya da tesadüfi pek çok toplumsal, siyasal, kültürel dönüşüme yol açmış ve Osmanlı-Türk düşünce dünyasını da derinden etkilemiştir. Her alanda ivmeli dönüşümlerin yaşandığı bu dönemde, yazar ve düşünürlerin modernizm düşüncesini ve toplumun içinden geçtiği dönüşümü anlamak, tartışmak ve kayda almak için kullandığı kavram ve terimlerin anlam ve işlevlerinde de yoğun ve ani değişimler dikkat çekmektedir. Bunların tarihsel ve toplumsal bağlamları ile bir ilişkisellik içerisinde bulundukları hipotezi çerçevesinde düşünüldüğünde, kavram ve terimlerin anlam ve kullanımlarındaki değişimi çözmeden getirilecek yaklaşımlar, bahsi geçen devingen dönemi etraflı ve gerçekçi bir şekilde ele alamama ve anakronistik analizler üretme risklerini taşımaktadırlar. Bu fikirden hareketle proje, Osmanlı-Türk düşünce dünyasında, modernizm düşüncesinin gittikçe etkinleştiği 1718-1940 yılları arasındaki süreçte kavram ve terimlerin anlam, işlev ve kullanımlarında meydana gelen değişimleri metinlerarası ilişkileri gözeterek yapısökümcü yöntemle analiz etmeyi ve ele alınan süreçte toplumsal, siyasal ve kültürel yapıda meydana gelen dönüşümü, yazılı metinlerdeki kavramların ve terimlerin anlam ve işlevlerindeki değişim üzerinden okumayı amaçlamaktadır.

III. Selim dönemi tarihsel kapsamın başlangıcı olarak seçilmiş, ancak bu dönemin artalanının anlaşılabilmesi için taramalar 1718’e kadar genişletilmiştir. Bitiş tarihi olarak 1940’ın belirlenmesi ise bu onyılla birlikte Türk düşünce dünyasına yeni kavramların girmesi ve iç dinamiklerle modernizasyonun yeni bir forma evrilmesidir. Bu süreçte eser veren tüm yazar ve düşünürler taranmış ve iki yüzden fazla ismi içeren bir listeye ulaşılmıştır. Bu liste içinden aynı kavram ve terimleri aynı anlam ve işlevde kullanan isimlerden düşünce tarihinde etki alanı daha güçlü olanlar seçilmiş,  bu esasla temsiliyet gücü korunmuş ve altmış dört isimlik son listeye varılmıştır. Süreç ve kapsam sınırlarının çizilmesinin ardından örneklemdeki yazarların tüm eserleri taranarak yalnızca modernizmle tanışılmasının ardından dile giren modernist kavramların değil, yazar ve düşünürlerin modernizm ve beraberinde gelen toplumsal, siyasal ve kültürel dönüşümleri anlamak ve anlatmak için kullandığı argüman kurucu kavram ve terimler de belirlenmiş 372 kavram ve terim tespit edilmiştir. Projede belirlenen örnekleme giren eserlerde tarama sonucunda oluşturulan listedeki kavramlar taranacak ve kavramların anlam ve işlevlerindeki değişim ve etkileşim John G. A. Pocock’un linguistik bağlamcılık, Jacques Derrida’nın yapıbozumculuk, Mikhail Bakhtin’in söyleşimcilik ve Julia Kristeva’nın metinlerarasılık yöntemleriyle incelenerek haritalandırılacak ve analiz edilecektir.

Projemiz kapsamında hazırladığımız bu çevrimiçi sayfa, proje amacımız doğrultusunda hazırladığımız verilere dayanıyor. Söz konusu dönem aralığında, Osmanlı-Türk modernitesini takip edebilmek için baz alınan dil dağarcığındaki değişime ulaşılabilecek uygun ve detaylı bir veri tabanı oluştururken, yeni kavram tarihi çalışmalarında izlek oluşturabilecek bir atlas da ortaya koyup araştırmacılarla paylaşmak istedik.